Hoạt động khai thác tiền điện tử vốn đòi hỏi hệ thống máy tính hiệu năng cao để giải các thuật toán phức tạp, tiêu tốn năng lượng lớn và dễ khiến lưới điện quá tải. Ở Tajikistan, giá điện rẻ và được trợ giá lại càng khiến việc khai thác trái phép gia tăng. Nhiều cá nhân nhập khẩu thiết bị hiện đại từ nước ngoài, rồi biến nhà ở hoặc tòa nhà thương mại thành trung tâm dữ liệu ngầm bằng cách đấu nối trộm điện, không qua công tơ. Hệ quả là nạn trộm điện lan rộng, với hàng trăm vụ án hình sự được khởi tố và hàng nghìn đối tượng bị truy tố.

Gánh nặng tài chính cuối cùng lại đổ lên vai người nộp thuế, khi mỗi USD thất thoát vì điện bị đánh cắp lại là một USD ngân sách phải chi bù. Điều này càng khiến hệ thống điện vốn đã chịu áp lực mùa vụ trở nên căng thẳng hơn.

Nguồn: The Times of Central Asia

“Vùng xám” pháp lý biến thành khủng hoảng

Tajikistan chưa ban hành lệnh cấm khai thác tiền điện tử, song sự thiếu rõ ràng trong quy định đã tạo ra một “vùng xám” pháp lý bị tội phạm lợi dụng. Việc khai thác coin không bị cấm tuyệt đối, nhưng hành vi trộm cắp điện để vận hành thì rõ ràng vi phạm pháp luật. Vì vậy, chính quyền đang áp dụng các quy định về sử dụng năng lượng và tài sản để xử lý. Nhiều chiến dịch truy quét đã được triển khai, với việc đóng cửa nhiều “nông trại đào coin” và tịch thu thiết bị ngay tại các hộ gia đình.

Chính phủ cũng đã thừa nhận cần các biện pháp răn đe mạnh hơn, thể hiện qua việc tăng mức phạt với hành vi trộm cắp điện. Những biện pháp cứng rắn này cho thấy chính quyền Tajikistan đang coi đây là mối đe dọa nghiêm trọng đối với an ninh năng lượng và ổn định kinh tế quốc gia.

Vấn đề chung của khu vực

Vấn đề của Tajikistan không phải là cá biệt mà nằm trong xu hướng chung của khu vực. Kazakhstan láng giềng cũng đang đối mặt với thách thức tương tự, thậm chí nghiêm trọng hơn, với thiệt hại hàng chục triệu USD. Chính quyền nước này đã tiến hành các chiến dịch truy quét quy mô lớn, tịch thu tài sản và bắt giữ các đối tượng liên quan. Sự bùng nổ của hoạt động khai thác coin ở Trung Á bắt nguồn từ lệnh cấm khai thác tiền điện tử tại Trung Quốc năm 2021, khiến nhiều thợ đào (trong đó có cả từ Nga) chuyển sang các quốc gia có giá điện thấp và kiểm soát lỏng lẻo hơn. Điều này biến khu vực này thành “điểm nóng” cho cả hoạt động khai thác hợp pháp và phi pháp.

Trường hợp của Tajikistan phản ánh tình thế khó xử mà nhiều chính phủ đang gặp phải: quản lý một ngành công nghiệp kỹ thuật số đang phát triển nhanh mà không kìm hãm sự đổi mới. Dù khai thác tiền điện tử có thể mang lại cơ hội kinh tế, nhưng khi hoạt động này phi pháp và không được kiểm soát, nó gây thiệt hại nặng nề cho hạ tầng năng lượng công cộng và ngân sách quốc gia. Để giải quyết, Tajikistan cần thực hiện đồng thời nhiều biện pháp: siết chặt xử lý nạn trộm điện, xây dựng khung pháp lý cho tiền điện tử và nâng cao nhận thức cộng đồng về tác hại của khai thác trái phép. Mục tiêu cuối cùng là tìm ra điểm cân bằng phù hợp: bảo vệ và duy trì lưới điện thiết yếu đồng thời giải quyết những thách thức từ thế giới kỹ thuật số.

B.T.Tâm (Lược dịch theo techstory.in)