Xe đang lấy tro bay tại NMNĐ Vĩnh Tân 4. Nguồn ảnh: ĐVCC

Tại Nhà máy Nhiệt điện Vĩnh Tân 4, trong 6 tháng đầu năm 2025, hơn 107.000 tấn tro xỉ đã được tiêu thụ, gần bằng toàn bộ lượng phát sinh. Đây là một kết quả đáng ghi nhận, bởi nhà máy thuộc tỉnh Lâm Đồng, nằm xa các thị trường tiêu thụ lớn như TP. Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Bình Dương.

Trong thời gian qua, Nhà máy Nhiệt điện Vĩnh Tân 4 đã áp dụng nhiều giải pháp linh hoạt để thúc đẩy tiêu thụ tro xỉ, có thể kể đến như: sử dụng cảng tạm để xuất tro xỉ, phối hợp cùng các tổ chức đoàn thể, đơn vị tại địa phương thực hiện công trình đường giao thông địa phương bằng bê tông trộn tro bay,... Tuy nhiên, chi phí vận chuyển cao làm tăng giá thành, giảm sức cạnh tranh, khiến việc mở rộng thị trường tiêu thụ gặp nhiều trở ngại.

Tại Công ty Cổ phần Nhiệt điện Hải Phòng - đơn vị quản lý và vận hành Nhà máy Nhiệt điện Hải Phòng 1 và Nhà máy Nhiệt điện Hải Phòng 2 - đã hoàn thành tiêu thụ 100% lượng tro xỉ phát sinh, với 497.669 tấn trong 6 tháng đầu năm 2025. Công ty đã thực hiện giao khoán toàn bộ tro xỉ cho các đơn vị đối tác, đảm bảo lượng tiêu thụ ổn định và liên tục. Ngoài ra, Công ty còn có hệ thống thu gom tro xỉ đáy lò vận chuyển bằng đường ống ra bãi thải xỉ rộng 57,6 ha với sức chứa 3.459.000 m³, có thể đáp ứng khoảng 4 năm vận hành mà không khai thác. 

Đó là một vài điển hình về nỗ lực tiêu thụ tro xỉ các nhà máy nhiệt điện trong toàn Tập đoàn Điện lực Việt Nam. Các nhà máy nhiệt điện của EVN đều thống nhất tiêu chí phải đảm bảo chất lượng tro xỉ đạt chuẩn, coi đây là nền tảng cho tiêu thụ bền vững. Các giải pháp đồng bộ được triển khai, từ kiểm soát chặt chẽ nhiên liệu đầu vào, tối ưu vận hành lò để giảm than chưa cháy hết, đến đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng vận chuyển và xử lý. Tập đoàn cũng ưu tiên hợp tác với các đối tác chiến lược có năng lực, với cơ chế minh bạch và cam kết rõ ràng. Thậm chí, với những nhà máy ở xa trung tâm tiêu thụ như Vĩnh Tân, EVN còn hỗ trợ chi phí vận chuyển để nâng cao tỷ lệ tiêu thụ.

Toàn cảnh Nhà máy Nhiệt điện Hải Phòng 1 và Nhà máy Nhiệt điện Hải Phòng 2. Nguồn ảnh: ĐVCC

Thành công tại các NMNĐ trong EVN không thể tách rời sự hỗ trợ từ chính sách của Nhà nước. Chính phủ đã ban hành Quyết định 452/QĐ-TTg về việc phê duyệt Đề án đẩy mạnh xử lý, sử dụng tro, xỉ, thạch cao của các nhà máy nhiệt điện, nhà máy hóa chất, phân bón làm nguyên liệu sản xuất vật liệu xây dựng và trong các công trình xây dựng (năm 2017) và Chỉ thị 08/CT-TTg về việc tăng cường thực hiện các biện pháp nhằm rút ngắn thời gian cấp giấy phép xây dựng và các thủ tục liên quan (năm 2018), tạo “kim chỉ nam” cho công tác xử lý và tái sử dụng tro xỉ. Bộ Công Thương, Bộ Giao thông Vận tải và chính quyền các địa phương cũng đồng hành, tháo gỡ vướng mắc, ưu tiên sử dụng tro xỉ trong các dự án hạ tầng.

Hiện nay, hầu hết các nhà máy nhiệt điện than của EVN đã tiêu thụ được 100% lượng tro xỉ phát sinh. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, vẫn còn một số khó khăn. Mặc dù tro xỉ từ tất cả các nhà máy của EVN đã được hợp chuẩn, hợp quy, được các chuyên gia khẳng định hoàn toàn phù hợp để sản xuất xi măng, bê tông hay gạch không nung, nhưng nhu cầu sử dụng thực tế vẫn thấp. Đặc biệt, tại khu vực phía Nam, việc ứng dụng tro xỉ làm vật liệu san lấp vẫn còn hạn chế. Bên cạnh đó, nhu cầu vật liệu cho các dự án cao tốc là rất lớn, nhưng đến nay vẫn chưa có dự án nào áp dụng tro xỉ, do thiếu quy định cụ thể về định mức, đơn giá và quy trình thi công đối với vật liệu xây dựng là tro xỉ. Chi phí vận chuyển cao cũng là rào cản lớn đối với các nhà máy ở xa các thị trường tiêu thụ lớn.

Để tro xỉ thực sự trở thành một nguồn tài nguyên, cần có sự phối hợp đồng bộ, quyết liệt và sáng tạo hơn nữa. Đó là việc hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, ban hành những cơ chế khuyến khích sử dụng tro xỉ trong san lấp, nền đường; và cả những chính sách khuyến khích đầu tư, thương mại, xuất khẩu.

Phát biểu tại Hội thảo “Hoàn thiện quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật và định mức kinh tế - kỹ thuật trong lĩnh vực môi trường” vừa qua, Tổng giám đốc EVN Nguyễn Anh Tuấn khẳng định: “EVN luôn sẵn sàng đồng hành cùng các cơ quan quản lý, cộng đồng doanh nghiệp và các nhà khoa học trong việc nghiên cứu, đề xuất và triển khai giải pháp. Chúng tôi tin tưởng rằng, với sự phối hợp đồng bộ, tro xỉ sẽ thực sự trở thành nguồn tài nguyên quý giá, góp phần vào phát triển bền vững đất nước”.

Minh Nghĩa